Un pipén a veglión

Un pipén a veglión

Monologo – Motto: la và a chi pól

(Quál éch recita l’è vistì da pipén)

Ooh medovéri! S’énli divertìdi a veglión? Brèvi! A-j-ho piašèr! El-j-han fat bén a fèr un pòch ed gatèra anca lór… quand a s’è ed carenvèl!

L’è stèe bén ‘na tèsta fina quáll ch’l’ha inventèe i veglión! Me a crádd ch’a sia stèe al dièvel! S’a-n n’è stèe al dièvel l’è stèe sóo fiól ed sicura, perchè al veglión l’è un quèl fat a posta per fèr fèr di pchèe… e che strázza de pchèe! Però bišágna dirla s’cèta: a fèr di pchèe a sé-gh prova un gran góst! A vegliòn già a s’è tótt fradèe e surèl, anzi… péž incárra! A vdî ónna bèla mascaréna ch’la-v pièš, a-n n’avî èter che da dìregh: “Mi fa il piacere di darmi un bacio?”. A sî sicur che quèl la-v dà, dal pòch al dimándi quèl la-v dà… a-n fóss èter che un bèl s’ciafón, me a-l dégh perchè la m’è capitèda e m-fóssla capitèda ónna vòlta sól…

Cuša dišni? S’a-gh són andèe anca mè? A-m pèr! Mo adèsa a-gh dirò cuma lè stèda, perchè a-gh’è sátta di bèe figadén!

A iva cumbinèe cun la bugadèra dla mée cumpagnìa, la Tereša, d’andèr a veglión insám immascarèe. S’a vdéssi, l’è una dunlòta in gamba… per uomini di truppa l’è anch tròp: mo l’è amiga dimandi dal furér, ossia l’è al furér ch’l’è amigh dimándi ed lée, perchè, s’a-s tràta ed simpatìa, la n’ha deppió per mè, semplice soldato, che per ló. Nell’amore, si sa, non c’è gerarchia. L’amore è un sentimento dell’anima e a-n sé-gh pól briša dir: dietro-front! avanti-marsc! acsè cum’a-s farév cun ónna squèdra ed suldèe. Però, maledátt la gerarchìa!, quáll ech gòd deppió l’è sémper al furér, perchè, quand al sa che me a-j-ho da andèr da la Terešina, a-m pògia ónna cunságna per andèregh ló.

Anch stavòlta, quand a iva cumbinèe incòssa per al veglión,  quand al capitani al m’iva fat dèr dal colonèl al permáss per andèregh, quand a iva bèle tólt a nòl dû bée dòmino culór bertén da quáll ech sta in la Sémmia, impgnánd la zinquéna ed trî mèš a vgnir, cla pulpátta dal furér al vin a savèr incòssa e alóra al va in béstia, al córr da mè con i òc fóra dala testa e al taca a guardèrem da la punta dal brátt a quálla di stivaî, strulgánd ónna scusa per sgnachèrem ónna cunságna. Mo mè ch’a-m l’asptèva a-j-éra tótt in órden. Alóra cal birichén a-m ciàpa dû ptón dal capòt e a fória ed strapunèr al mi s’ciànca via.

-          Vedete? Siete senza bottoni! Vi farò dare dieci giorni di consegna quando verrà il signor capitano!

A-m s’era quért i ócc da la ràbia… a piantén só ónna lit… a muménti a-s dèven di pógn. Mo žà, da quand a-s litiga cun un da pió a sé-gh pérd sémper: difàti l’andé a finir che mè a-tgné d’andèr in peršón. La mée ràbia pió gròsa l’éra savér ch’a-n m’avrèv briša fat rapòrt per paura che mè a-gh smachéss al gir, e che a la maténa dápp al srév gnù a tórèm fóra.

Ménter andèva in peršón a incuntré la Tereša in mèž al curtil dla Citadèla: l’a-gh’aviva un gran fagòt ed bughèda sátta al bráz. Me a-gh dégh: “A vàgh in peršón! L’è cla simpatia dal tóo furér ch’al mé-gh manda!”. Pòvra pastizóna! La lasé caschèr la bughèda e la gné smòrta come la sudátta. Lée la gé: “Dio cum’a pól ésser vigliach un ámm!”. “Valà valà – a fé mè – tè t’andrèe a veglión cun al furér e pió vluntéra! Me invéci a tgnarò durmir inzémma al lágn… e tutto per amor tuo!”. “Sintìi’ch ragión! – la fé lée – A-t žur che se tè té-n vin mè a vagh a let a l’ Èv-Maria!”.

Mo al furér l’era là in fánda al curtil ch’al zighèva: “Avanti! Non fermarti a pettegolare!”.

A gé a la Tereša: “S’a-gh’la chèv a scapèr, vérs el-i-óndeš a srò a cà tua per vistìrem”.

Quand a fò in peršón a-m mitté a strulghèr un cunźágn per scapèr via. A gné al caporèl ed guèrdia per ciavèr la pòrta, mo mè a gh’iva méss un quel tramèž in manéra che al cadnanz a-n n’andé briša dénter…

Vérs el-i-óndeš tótt al quartér al durmiva: mè alóra, pian pian, a bliśghé fóra da la peršón, a giré per un curidór pò pr’un èter, a finé in-t-un sit indóv’a-gh’éra un parapèt ch’al dèva inzémma a la mura. Per saltèr źò per la mura tótt i suldèe i én professór: in cal ménter ch’a-s diš dû e dû fan quatèr, mè a fò in Piáza d’Èrem e pò a cà dla Tereša, ch’la sta lè dal Foro Bòari.

A tróv sóo mèdra ch’l’a-m diš: “Oh, gvèrda! Oh gvèrda! Mo se al furér l’ha détt t’ér in peršón!”.

“Se mo mè a són anch gnù fóra – a fagh mè – e la Tereša induv’éla?”.

La vècia a-m cunté ch’l’éra andèda a veglión cun al furér e che i s’éren méss i du dòmino bertén. Mè alóra a la pianté lè e a curs da quáll ech sta in-t-la Sémmia a màttrem un pierò. Agh cunté al chèš cuma l’éra e agh fé capir che i du domino ch’i-m’ivén dèe a-i-arèv fat paghèr al furér.

Apéna in teatèr a vdé i dû domino culór bertén chi balèven. Mè a gé dénter ed mè: “Anch al furér l’è chè ed sfruš, adèsa al gióst…”.

A-m’avšén e a dégh in-t-l’uráccia ed la Tereša: “Ou! Bèda ch’a són mè!”. E in cal ménter che lée la fèva un zigh da la paura mè a dégh al furér cun ónna vóš gròsa gròsa: “Furiere! Lei me l’ha fatta! L’ho riconosciuto! Ritorni subito in quartiere! Ci aggiusteremo domattina!”.

Ló alóra a-s’mitté sull’atténti come s’l’avéss avù per ‘d dénter ónna sósta, chi sa mai che fàcia al gh’iva sátta la màscra…

A-m gé: “Per carità! Non mi rovini, signor Tenente! – al m’iva tólt pr’al Tenént – Capirà, sono giovane anch’io!”.

“Sì, sì, capisco – a fagh me – mi lasci la sua mascherina… e lei ritorni in quartiere… per il resto… stia tranquillo!”.

E ló: “Grazie! Grazie, signor Tenente! Sono nelle sue mani!”, e pò via ch’al s’n’andé cun la cávva tramèž el gamb.

Me a tulé só la Terešina e a-m la cumpagné in gir da ónna banda e da cl’ètra. Lée la ridiva ch’la-s’acupèva e mè pò dal gran šgunfièr a-m’éra gnû un mèl ed panza ch’a-m pariva d’avér adòss al coléra. Cumma a-j-éra cuntént d’avérgla fata al furér! Mo dal rèst a-n passé pòch ch’a-mée stuffé ed stèr cun la Tereša… la saviva udór d’alsìa!

In cal ménter a pasa un arlechén sénza màscra. L’éra un di mée tenént: un umarcin grand acsè, ch’l’ha pió ed quarant’an e ónna bèla panzéna ch’la pèr un baréll da bérra… la testa, pò, l’è un caplavór: lè gròsa còmma al pám edla Ghirlandéna e la gh’ha ‘na bèla ciárga còmma quálla di prét, con tótt atórna di cavî léss léss, che vint ân indrée éren négher… mo che adèsa nuèter suldèe al ciamám… Panza ed vlù… a-n l’ho mai vést scutmái pió adatèe!

Al tenént a-m vádd e a-m diš: “Come sei qui? Ah, già… dimenticavo che hai il permesso. Bene, vieni meco!”. A-m ciapé per un brázz e a-m tiré via ségh ed cursa. La povra Tereša la resté lè incantèda a bácca avérta.

A-m cumpagné in-t’un retré d’un pèlch ed secánda fila ind’v’a-gh’éra una pió bèla mascaréna che dio. Quálla sé ch’l’éra roba fina! … èter chè la bugadèra!

L’éra la mróša dal tenént: ló l’iva vést ‘n’ètra dánna e al-gh vliva andèr ségh, mo’gh srév rinchérsù che i sóo cumpàgn i-gh fóssén gnù a sarafèr la sua, s’al l’avéssa lasèda da per lée.

A-m gé: “Ti lascio in consegna questa signora, bada che nessuno entri ne retré; anche se venisse il colonnello fallo andare via”.

“Sarà ubbidito, signor tenente!”.

Quanta gént a gniva a truvèr cla bèla mascaréna! I éren tótt ufizièe in borghéš, mo mè a m’éra méss la màscra e a-i parèva via cun ónna vóš gròsa gròsa, comm’a iva fat cun al furér, e lór i s’in tulivén al dû dápp averèm fat di gran inchin… chi sa ch’i-n messen tolt per un generel, adiritura!

La mascaréna la gé: “Non sarebbe meglio chiudere l’uscio di questo retré? Sono tanto noiosi quelli che vengono qui ad invitarmi… Già il tenente non vuole che io vada con nessuno”.

A ne-m paré véra! A mitté al cadnanzén in-t-l’óss. Lée alóra l’a-s cavé la màscra e mè a fé etertànt. Che bèla facina! A se vdiva ch’l’iva da ésser mulšéna come al vlù… èter chè la bugadèra!

Lée la gé: “Dimmi, bel giovanotto, chi sei?”.

“Sono un soldato del suo sposo”.

La tré un gran suspirón: “Non è mio sposo! Se lo fosse non avrei tanta paura di lui, potrei fare il comodo mio senza paura che mi lasciasse”.

E pò, comme s’a-gh fóss gnû un suvin, la salté só a dir: “Tu sì che non mi tradiresti! Tu non lo diresti al tuo tenente se io ti dessi un bacio!”.

“Mo gnanch s’la m’in déss dû!”.

La tašé un pòch e pò la gé: “Apri una bottiglia di Champagne, ho sete!”.

E mè: pànfete! cun chél butigliòti! Che vén! Al pariva vén sutil, mo al fèva s’ciflèr el-i-urácc, comme el bal dal s’ciòp…

La sgnuréna, per pasèr’s al témp, la s’mitté a bávver e a redèr, e pò in un bèl mumént, sénza dir tant né quant, la-m buté a séd’r in-t’ónna pultrunzéna, la-m salté adòs, la-m ciapé strécch pr’el-i urácc e la-m taché a bašèr, a bašèr… Mo mè a-n so… l’a-n fèva ménga acsè la bugadèra quand la-m dèva di bèš. La testa la-m girèva, la-m girèva… a-n capiva pió gnint, a-m pariva d’insunièrem!

Quand al tenént al picé a l’óss per gnir dénter, mè a durmiva come un zòch e a fò la sgnuréna, ch’la-m durmiva in bráza, ch’la-s desdé e ch’la s’alvé per avrirègh, sennò al srév incárra lè a picèr!

Lée la gé: “Ho dovuto chiudere perché il mio cavaliere si era addormentato…”.

“Povero diavolaccio! – a fé Panza ed vlù – chi sa quante ne ha fatte questa notte…”.

E lée: “Lo credo anch’io”.

E via ch’i-s n’andén. La sgnuréna la-s vulté indrée a guardèrem cun i so bée ución sgualzì e indurmintée, comme per dirèm: “Valà che vali di più tu, semplice pipino, che il tuo tenente!”.

A són persuèš: soldato semplice a vól dir vint, tenente al dè d’incóo a vól dir quaranta. Cuš’a cónta se in un asèlt un ufizièl al se smania a cmandèr: “Alla baionetta! Savoia!”, quand al sóo fòrzi el bàten in artirèda…

Mè alóra a-m’inavié pian pian, mo ògni tant a-m tgniva pugèr cóntra quèl pèr a-n dèr ed vòlta… A-n so cuma a féss a rivèr in Piaza d’ Èrem sátta la mura dla Citadèla! a-s capéss che a fèr cla strèda a-gh’éra avázz…

A-gh gé mátter dô ór per arapèrem sô! Quant blišgón!

Basta žà! Per fèrla curta e lánga, a la maténa al furér, cumma a-m’éra imaginèe, al gné a torém fóra d’in peršón e al gé al capurèl ed guèrdia d’avér strazèe al rapòrt e d’e-n dir gnint a nisun, acsè nisun savé gnint ed gnint.

Quand a gné in quartér Panza de vlù, al mné tótta la cumpagnia a córrer in Piaza d’Èrem cun al sàch in spàla. Mè e al tenént a-s dèven sémper del šberlunèd; ló al giva dir: “S’a-n n’éra per cal pòvèr pipén, i m’arèven fat i corèn ed sicura!”.

Che gudiól córrer cun al sàch in spàla dápp éser stèe a veglión, e a cla manéra ch’a-gh’éra stèe!

Mo i én quist i suldèe ch’a-gh vól per l’Italia!Sempre Avanti! Savoia! Mai paura!

Vuèt’r, invéci, dápp al veglión a sri andèe a let e a-gh srî stèe magari dû dè dré fila.

Cuša giv? A-n n’ho briša capì! Ah, ch’a vaga a lèt ch’l’è óra? A-gh’avì ragión!

Bóna nòt, bèli sgnuréni!

Furmajin da Modna