Brušám la vècia

(Fòla da méža Quaréšma)

 

A méža quaréšma a-gh’è l’ušanza ed brušèr la vécia: l’è ónna coša ch’i fèven i nòster nònn, e la s’è mantgnuda fénna ai nòster gioren.

Giovedè passèe in dimandi cà a s’è fâtt sta funzión a ónna vècia ed stàppa, e la gént séria, bvánd un scudlót ed cal bón e i stéven a vádder ste bèl divertimént, in mèž ai mróš e ai ragazzóo, cume la coša pió naturèl dal mand.

Quand ónna vècia l’è brótta a s’sènt dir: “L’è quàlla là ch’a brušám st’èltr’ân per méža quaréšma!”.

Anch quâsta, dónca l’è ónna specialitèe ed Modna dágna d’èsser studièda: e fórsi dimândi di mée léttor i avran vója ed savér cum’a sia vgnu só st’abitudin, perchè la sia vgnuda, e da còša la sia stèda uriginèda.

*

L’è ónna stòria d’amor sémpliz, curta e cummuvénta, ch’la farà zighèr e-gli aném pietòši, cum’è vèra ch’a gh’è la Madánna.

A gh’èra ónna vècia brótta, grinzóša, bruntlóna, cativa cume ónna jena: la gh’aviva ségh ónna sòo anvóda, un sprictén ch’tirèva i bašén luntan un mja, ónna simpatia, ónna carázza d’ónna ragazzóla, ch’la gh’aviva i cavî biánd cum’è l’òr, i ôcc turchén cum’è al žafìr, al còl bianch cum’è al lat, i laber ed curaj, i dént d’avóri, ónna vitléna drétta come un fuš. A dégh, la sembrèva ónna butéga da chincagliér.

Mè a scumátt ch’a-i-avì capì subét ch’la gh’iva al mróš.

L’è naturèl: la vècia l’affitèva el camèr, e lè avsén a lór, a gh’stèva ónna dužéna de studént. Appéna i se vdén con la Ninóccia (i la ciamèven acsè), i s’piašén subét e i-s mittén a fèr l’amor. A-n ve dégh èter, e a-v fàgh grazia dal rèst, perchè sti šmrušamént i-én tótt cumpagn.

*

I fèven l’amor. Quand la Ninóccia psiva scapèr da la nòna, la curiva dal studént ch’al fèva i cónt ed léžer al lébber di còdiz, ch’l’éra anch da tajèr…

La vècia un gióren l’a gh’arivé adòss. L’a-s mité a fèr di zigh cum’ónna strija inspiritèda. La ciapé la Ninóccia p’r’al còl e pò la gh’tirò i cavî e la gh’dé un chèlz in-t’i schén, la gh’mité i dî in-t’i occ e la gh’dé di pógn in-t’al nèš. L’éra furibánda.

La vliva fichèr via al studént, mo la pensò bén che dápp l’a-n n’avrév pió di bajòch d’la dužéna e la tulé la decišión d’atachères la Ninóccia a la so stanèla cun ónna còrda, perchè la fóss sémper avšén a lée, e l’a-n ghe scapéss mai.

Figurèv cum’l’a-s divertiva, la pòvra ragazzóla, a stèr tótt al sante-dè atach a la vècia, ch’la puzèva ed ziválla e d’tàbach žó a cal biondo dio.

*

Ónna sira la vècia la s’indurminté sóvra al calzátt. Al studént, ch’l’iva fat un buš in-t’l’óss, al s’n’acuržé, l’avèrs pian pian e al véns atach a la Ninóccia e a gh’dé una duzzèda ed bèš, chi sembrèven sajátt.

A la nòna a gh’sembré ed sénter quèl, e l’avré i ôcc e dšánd: “A sènt dal sussur!”. Al pòver ragázz al scapé via come al lamp, mo briša tant prèst che la vècia l’a-n'al vdéssa.

Alóra la ciapò ónna gáccia e la s’mité a furèr in-t’i brázz, in-t’la vétta, in-t’al còl cla dešgrazièda ed cla ragazzóla, che, ogni furòt, la zighèva: “Ahi!”, cun ónna vušléna e di brivid chi avrén fat schrmìr al sanghèv a un ešigliè d’la Sibéria.

*

Cus’a fé dápp cla vècia pitòca? Sicámm l’óss d’la camra dal dužžinant al s’avriva per dénter, la ligò ónna gran còrda atach a la ciavadura e pò tótt al dè la s’la tirèva drée per cà. “Acsè – la giva – ló a-n pól avrir l’óss senza che mè a sénta”.

E la Ninóccia la zighèva come ónn’ànma danèda, la bagnava al cussén a la nott, e quand l’éra a dišnèr, la fèva dvintèr da bròd la mnèstra sótta.

Mo cuša pól fèr l’amor! Al studént, con al timprarén ch’al druvèva a šghèr al banch d’la scóla, al šlargò un bušanén ch’a gh’éra in-t’l’óss, e da lè, quand la strija la durmiva, i s’dèven di bašén chi avrén fat, Dio m’al perdóna, dvintèr ed tótt i culòr ónna mèdra badássa.

*

El còš psivènli seguitèr acsè? No d’sicura. A-n cuntèva che tótt i inquilén, i avšinant, el dánn dal stradèll i gèssen a la vècia: “Mo lassèi fèr chi dû pòver ragázz! A-n vdî ch’i s’vólen bén come dû mat?”.

Mo lée, cativa in-t’l’anma, l’a-s divèrtiva a fèr sufrir la Ninóccia, la la rughèva, la gh’pzighèva el gamb quand l’éra a lètt, e, del vòlt, quand la s’mitiva a séder, la gh’tirèva via la scrana ed sátta perchè la caschéssa lánga destèša.

Aviv mai vèst ónna nòna pió indiavlèda, ónn’ànma pió bàssa e scelerèda? No d’sicura.

*

Un dè al studént, a fórìa d’andèr a la lezión a l’Universitè, a gh’vins ónna bèla idea.

L’éra sira: l’éra al giovedè ed méža Quaréšma: in strèda  a gh’éra ónna móccia ed gént ch’ridiva fort e ch’balèva al són d’un organén dstunèe.

La strija, come al solit, la s’éra indurmintèda cun al calzátt, cun la còrda ch’tgniva assicurè l’óss, lighè in-t’al buš d’la scrana.

I dû ragázz i stèven a suspirèr un da ‘na pèrt e un da cl’ètra d’la pòrta, e i-éren stóff ed bašères perchè i avivèn i làber sótt.

Al studént l’éra stóff ed vivèr acsè: l’éra óra ed finirla propria da bón.

Al mátt fóra dal buš un zirén lángh e al tàca fógh a la còrda. La còrda s’bruša e la s’ròmp pian pian; l’óss s’pol avrir. La Ninóccia la scapa de-d’là in d’la camra dal mróš e i stan là p’r’un pzulén a studièr al còdiz.

*

Tótt in un mumént i vádden un gran lušór. I mátt’n via al lébber e i corrén in d’la camra in-duv’éra la vècia.

Cuša váddni? La còrda s’éra brušèda fin in fánda.

Figurèv i urèl d’la strija ch’l’a s’sintiva scutèr e ch’la se vdiva la mòrt acsè avšén!

I dû mróš i vinén in zémma a l’óss, abrazèe, e pò i-n fân un pàs p’r’aiutèrla!

I la stân a vádder brustlìr a pòch a pòch, pèzz per pèzz, fin che la fò dvintèda un pèzz ed carbón ed un mócc ed zándra.

Dápp i tulén un pòch d’acqua, ónna palátta e i spazzén via i avanz: i avanz ed quálla ch’i aviva fat tant sufrir.

I ciamén só i ballarén ch’éren in strèda e pò i ballén tótta nòt, celebránd cun di eviva e di brindiši la vècia brušèda.

Acsè l’è nèe st’ušanza ed méža Quaréšma, perchè a savì che al pòpol, quand al s’ataca a ónna còša a-n la lassa pió andèr.

Se i mée lettor i-èn cuntént a-i’hò piašèr tant e pò tant…

 

(La mée fòla l’è finida – tai’t al nèš e fat ‘na piva)